Czy pszczół w Polsce jest coraz mniej?
Pszczoły są kluczowe dla zdrowia ekosystemów i produkcji żywności. Szacuje się, że około 75% upraw na całym świecie korzysta z zapylania przez owady. Niestety, pszczoły są obecnie narażone na liczne zagrożenia, które prowadzą do dramatycznego spadku ich populacji. Czy pszczół jest coraz mniej? Oto nasza analiza na ten temat.
Ile jest rodzin pszczelich w Polsce?
W 2023 roku łączna liczba rodzin pszczelich w Polsce wyniosła 2 358 894. Od lat obserwujemy dynamiczny wzrost populacji pszczół w naszym kraju. W 2012 roku liczba rodzin pszczelich wynosiła 1 280 693, a do 2019 roku wzrosła do 1 677 762. Był to imponujący przyrost o 31% w ciągu zaledwie siedmiu lat. Trend wzrostowy utrzymywał się również w kolejnych latach. Prowadził do ogólnego wzrostu liczby rodzin pszczelich o 84% na przestrzeni jedenastu lat. Te dane pokazują, jak ważna jest troska o nasze pszczoły. Ważne są skuteczne działania mające na celu ich ochronę i rozwój.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [1,2,3,4,5,]
Najwięcej pszczół w województwie lubelskim, najmniej w województwie opolskim
Liczba rodzin pszczelich w Polsce wykazuje duże zróżnicowanie regionalne w 2023 roku w Polsce, co jest istotne dla analizy stanu pszczelarstwa w kraju oraz podejmowania działań na rzecz jego wsparcia i rozwoju. Województwo lubelskie dominuje pod względem liczby rodzin pszczelich (296 074 rodzin), podczas gdy w województwach opolskim i lubuskim aktywność pszczelarska jest relatywnie niska.
Według najnowszych danych z Inspekcji Weterynaryjnej, w Polsce w 2023 roku istniało około 2,35 miliona rodzin pszczelich. W ciągu ostatniego roku ich liczba wzrosła o 7,95%, co oznacza przyrost o 171,3 tysiąca rodzin. Najwięcej pni pszczelich zarejestrowano w województwie lubelskim (296 tys.), natomiast najmniej w województwie opolskim (71 tys.).
Największe koncentracje rodzin pszczelich są w województwach wschodnich i południowych, na czele z województwem lubelskim. Najmniej rodzin pszczelich zarejestrowano w województwie opolskim oraz lubuskim. Znacząca różnica w liczbie rodzin pszczelich istnieje pomiędzy czołowymi województwami a tymi z najmniejszą liczbą rodzin pszczelich, co może wskazywać na różnice w warunkach środowiskowych, rolniczych oraz poziomie aktywności pszczelarskiej w poszczególnych regionach.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [1]
W ciągu roku największy wzrost liczby rodzin pszczelich zanotowano w województwie łódzkim, gdzie ich liczba zwiększyła się o 16%. Znaczący przyrost odnotowano również w województwach: zachodniopomorskim (14%) oraz świętokrzyskim (12,3%). Najmniejszy wzrost, około 5%, wystąpił w województwach kujawsko-pomorskim i lubuskim.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [1]
Liczba pszczelarzy i pasiek zawodowych
Mimo że w 2023 roku województwo lubuskie odnotowało najmniejszą liczbę pszczelarzy (łącznie 2 671), w porównaniu do województwa małopolskiego (10 233) i lubelskiego (9 822), to liczba pasiek zawodowych wynosiła tam 24, co plasowało je w środku stawki wszystkich województw (warmińsko-mazurskie – 120, lubelskie – 74, małopolskie – 49). W województwach dolnośląskim, opolskim, podlaskim i śląskim było jeszcze mniej pasiek zawodowych. Zatem mniejsza liczba rodzin pszczelich w województwie lubuskim musi mieć inne przyczyny.
Produkcja miodu w 2023 roku
Krajowa produkcja miodu osiągnęła 27,4 tys. ton, co stanowi wzrost o 14% w porównaniu do poprzedniego roku. Największą ilość miodu wyprodukowano w województwie lubelskim. Zebrano tam około 4 tys. ton, podczas gdy najniższą produkcję odnotowano w województwie opolskim, zaledwie 587,1 ton. W 2023 roku całkowita produkcja miodu w województwie lubelskim wyniosła 4 015,4 ton, w wielkopolskim 2 932,2 ton, na Warmii i Mazurach 2666,8 ton, a w lubuskim 1 840 ton, co dało temu ostatniemu czwarte miejsce w kraju.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [1]
W pasiekach amatorskich średnia produkcja wyniosła 16 kg miodu na jedną rodzinę pszczelą, z regionalnymi różnicami – od 5,7 kg w województwie małopolskim do ok. 24 kg w Warmii i Mazurach. Natomiast w pasiekach towarowych średnia ilość miodu z jednego pnia wyniosła około 29 kg, z różnicami między województwami: od 10,5 kg w małopolskim do 52 kg w lubuskim. Pasieki amatorskie osiągnęły zbliżony poziom produkcji jak w 2022 roku, natomiast gospodarstwa towarowe pozyskiwały średnio o 5,5 kg miodu więcej na rodzinę pszczelą niż w roku ubiegłym — czytamy w raporcie.
Straty rodzin pszczelich
W trakcie sezonu pszczelarskiego, z wyjątkiem województwa podlaskiego, odnotowano straty rodzin pszczelich spowodowane niewłaściwym przeprowadzaniem chemicznej ochrony roślin. W efekcie, zatrutych zostało około 90 rodzin pszczelich, a podtrucia dotknęły ponad 8,3 tys. pni pszczelich, z największymi stratami w województwach: łódzkim i kujawsko-pomorskim.
Wzrost kradzieży i aktów wandalizmu
Niepokojącym trendem w prowadzeniu pasiek jest wzrost liczby kradzieży rodzin pszczelich lub plastrów z miodem oraz aktów wandalizmu. Takie zdarzenia odnotowano aż w dziewięciu województwach, dotykając prawie 600 rodzin pszczelich.
Straty podczas zimowania
W sezonie 2022/2023 wiele rodzin pszczelich poniosło straty. Najwyższe straty podczas zimowania odnotowano w województwie dolnośląskim (12,6%), gdzie zgłoszono również 25 kradzieży ramek z miodem i 23 przypadki podtrucia (rzepak ozimy). W województwie lubuskim straty podczas zimowania wyniosły 9,3%.
Szkody spowodowane przez zwierzęta
W kilku województwach, takich jak lubelskie, małopolskie, śląskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie, odnotowano szkody spowodowane przez dzięcioły. Natomiast w województwie podkarpackim 13 rodzin pszczelich zostało zniszczonych przez niedźwiedzie.
Podtrucia rodzin pszczelich
W 2023 roku w Polsce odnotowano 87 przypadków ostrych zatruć rodzin pszczelich oraz 8 366 przypadków podtruć. Wskazuje to na poważny problem związany z chemicznymi środkami ochrony roślin. Kradzieże (382 przypadki) oraz akty wandalizmu (187 przypadków) dodatkowo obciążają pszczelarzy, stwarzając zagrożenie dla stabilności ich pasiek. Inne szkody, w tym te spowodowane przez dzikie zwierzęta, wyniosły 412 przypadków, co podkreśla różnorodność wyzwań, przed którymi stoją pszczelarze w Polsce.
Jednak najwięcej przypadków podtrucia rodzin pszczelich wystąpiło na uprawach rzepaku ozimego, w sadach, zbożach i kukurydzy, m.in. w województwach kujawsko-pomorskim (2 300 przypadków), łódzkim (2 500), świętokrzyskim (1 560), lubelskim (650), podkarpackim (450), zachodniopomorskim (200) i tylko 8 przypadków w lubuskim.
Rzeczywisty stan pszczelarstwa
Prezentowane wyniki nie w pełni oddają rzeczywisty stan liczbowy krajowego pszczelarstwa, ze względu na brak danych dotyczących rozmiaru działalności około 2,8 tys. podmiotów — wskazuje raport.
Główne zagrożenia dla pszczół
- Pestycydy: Neonikotynoidy i inne pestycydy mają szkodliwy wpływ na zdrowie pszczół, powodując zaburzenia neurologiczne i śmierć.
- Choroby i Pasożyty: Warroza (Varroa destructor) oraz inne patogeny znacząco wpływają na zdrowie kolonii pszczelich.
- Zmiany Klimatyczne: Wpływają na wzorce kwitnienia roślin, dostępność pożywienia oraz zdrowie pszczół.
- Utrata Siedlisk: Urbanizacja i intensywne rolnictwo prowadzą do zmniejszenia dostępności naturalnych siedlisk dla pszczół.
Ochrona pszczół jest niezbędna dla utrzymania zdrowych ekosystemów i zrównoważonego rolnictwa. Współpraca międzynarodowa, zmniejszenie użycia pestycydów, ochrona siedlisk oraz edukacja rolników i społeczeństwa są kluczowe dla przetrwania tych niezwykle ważnych owadów.
Literatura:
- Semkiw P., Stan pszczelarstwa w Polsce w 2023 roku, Opracowanie przygotowane w ramach zadania 11.3: „Przygotowanie raportu dotyczącego stanu pszczelarstwa w Polsce oraz analiza jakości (autentyczności/zanieczyszczeń i/lub zafałszowań) miodu importowanego z Ukrainy” finansowanego z dotacji celowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Puławy 2023., https://www.inhort.pl/wp-content/uploads/2024/07/11.3_Raport_stan_pszczelarstwa_2023.pdf, dostęp: 5.08.2024.
- Semikw P., Sektor pszczelarski w Polsce w 2021 roku, Puławy 2021, https://www.inhort.pl/wp-content/uploads/2022/07/Sektor-pszczelarski-w-Polsce-w-2021-roku.pdf, dostęp: 5.08.2024.
- Semikw P., Sektor pszczelarski w Polsce w 2020 roku, Puławy 2020, https://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2020/4.3_Semkiw_Sektor_pszczelarski_2020.pdf, dostęp: 5.08.2024.
- Semikw P., Sektor pszczelarski w Polsce w 2019 roku, Puławy 2019, https://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2019/Semkiw_2019_Sektor_pszczelarski_zad.4.3.pdf, dostęp: 5.08.2024.
- Semikw P., Sektor pszczelarski w Polsce w 2012 roku, Puławy 2012, https://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/wykaz_publikacji/obszar3/Sektor%20pszczelarski%20w%20Polsce%20w%202012%20roku.pdf, dostęp: 5.08.2024.
