Niebiańska Dziura w Chinach!
Największy i najgłębszy lej krasowy na Ziemi to tzw. Niebiańska Dziura (Niebiański Dół) w Chinach! Zaledwie 91 kilometrów od hrabstwa (powiatu) Fengjie, w gminie Chongqing, w mieście Xinglong znajduje się miejsce skrywające jedno z najwspanialszych cudów natury: Xiaozhai Tiankeng.
Tiankeng to nazwa „lejka krasowego ”. Ten olbrzymi lejek krasowy, nie bez powodu zyskał miano największego “tiankeng” na świecie, gdyż jego imponująca wielkość i głębokość czyniąc go żywym świadectwem historii ewolucji czwartorzędu Ziemi. Przez to jest skarbem geologicznym, który rzuca światło na tajemnice Trzech Naturalnych Mostów (Tiānshēng Sān Qiáo) rzeki Yangshui, która jest dopływem rzeki Wu [5], a ta z kolei największym dopływem na południowym brzegu górnego biegu rzeki Jangcy .
Gdzie znajdziemy Niebiańską Dziurę?
Xiaozhai Tiankeng to magiczne miejsce, które przyciąga podróżników z całego świata, pragnących doświadczyć na własne oczy niezwykłości natury. Usytuowany w pobliżu 30° 44′23″ szerokości geograficznej północnej i 109°29′ długości geograficznej wschodniej, ten krasowy lejek wyróżnia się swoim monumentalnym charakterem na tle zielonych, górzystych krajobrazów.
Spacerując po okolicach Xiaozhai Tiankeng, można poczuć się jak w innej epoce. Każdy krok przypomina o nieustającym procesie erozji, który przez tysiąclecia rzeźbił te tereny, tworząc zapierające dech w piersiach formacje skalne i jaskinie. To miejsce jest jak otwarta księga geologiczna, której każda strona odkrywa nowe sekrety przeszłości Ziemi.
Podziwiając Xiaozhai Tiankeng, trudno oprzeć się wrażeniu, że to właśnie tutaj, w tej niezwykłej dolinie, natura opowiedziała jedną z najpiękniejszych historii, jakie kiedykolwiek napisano. To cud współczesnego świata, który łączy w sobie surowość i piękno, majestat i tajemnicę. Jest to miejsce, które z pewnością zasługuje na miano jednego z największych i najbardziej fascynujących zjawisk krasowych, jakie zna ludzkość.
KRAS – forma powierzchni Ziemi powstała w wyniku procesów krasowych, tj. krasowienia, czyli rozpuszczania skał wapiennych, gipsów, dolomitów, soli kamiennych przez wody powierzchniowe i podziemne.
Nowa Encyklopedia powszechna PWN, 1995, s. 544 i 548.
Xiaozhai Tiankeng w Chongqing
Średnica ujścia Xiaozhai Tiankeng w Chongqing wynosi 622 metry, a średnica dna 522 metry. Głębokość zapadliska wynosi 666,2 m [10]. Ściany dołu są dookoła strome, a na północno-wschodnim klifie znajduje się szlak prowadzący na dno dołu. Początkowo nazwa “tiankeng” dotyczyła tylko tego obiektu. W 2001 roku eksperci termin ten zaprooonowali jako specjalistyczne określenie krasu, a w 2005 roku zyskał on uznanie w społeczności akademickiej. [15]
30 zapadlisk krasowych – Dashiwei Tiankeng Group
Jednym z najnowszych odkryć w topografii krasowej są krasowe tiankengi, które są dużymi lejkami powstałymi w wyniku krasowienia. Ten konkretny lej ma objętość ponad 1 000 000 m3.
W sercu prowincji Guangxi otoczona stromymi klifami i gęstymi lasami, leży Dashiwei Tiankeng Group – grupa 30 spektakularnych zapadlisk krasowych, znanych jako tiankengi (z chińskiego: niebiańskie dziury). Te naturalne formacje, obejmujące jedynie 20 km², są świadectwem milionów lat erozji krasowej i stanowią unikalne ekosystemy, które fascynują naukowców i przyciągają turystów z całego świata. Grupa Tiankeng Dashiwei w Leye w prowincji Guangxi w Chinach jest największą grupą lejów krasowych na świecie, o największej liczbie, skali i najgęstszym rozmieszczeniu.
Jak podają naukowcy rodzime rośliny nasienne w Dashiwei Tainkeng Group są obfite i różnorodne, w tym skatalogowano 863 gatunki należące do 445 rodzajów i 137 rodzin. Skład roślin nasiennych może lepiej odzwierciedlać oryginalny skład z przeszłości. Umiarkowane składniki florystyczne były kiedyś bardziej obfite niż obecnie, co jest przekonującym dowodem na globalne ocieplenie – twierdzą chińscy naukowcy. [13]
Dla 82 gatunków rzadkich i zagrożonych roślin objętych ochroną (w tym 67 dzikich storczyków należących do 30 rodzajów), grupa Tiankeng stała się “schronieniem” dla istniejących rzadkich i zagrożonych gatunków. [13]
W 1999 r. Xiaozhai Tiankeng został wpisany przez Organizację Narodów Zjednoczonych na „Listę wstępną światowego dziedzictwa przyrodniczego.
Xiaozhai Tiankeng – „Wyspa lądowa” w sercu Ziemi
Xiaozhai Tiankeng to gigantyczne zapadliska otoczone stromymi klifami, które tworzą swoistą „wyspę lądową”. Te klify chronią wewnętrzne środowisko tiankengu przed zewnętrznymi wpływami, tworząc unikalne warunki mikroklimatyczne, sprzyjające rozwojowi rzadkich gatunków roślin.
Unikalne siedlisko sprzyja wzrostowi cennych roślin leczniczych. Tiankeng znajduje się w odległej okolicy, gdzie mieszkańcy wioski mają jedno główne źródło dochodu i często wyruszają w góry, aby zbierać te lecznicze zioła. W krasowych górach brakuje gruntów ornych, podczas gdy gleba wewnątrz i na zewnątrz Tiankeng jest żyzna. Wieśniacy uprawiają tam rośliny przynoszące dochód, takie jak kukurydza i opuncja. Lokalne społeczności hodują również zwierzęta gospodarskie, co powoduje poważne zniszczenia ziół zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz Tiankeng. Rośliny zielne są niskie, mają słabą odporność na zakłócenia i są podatne na różne wpływy antropogeniczne. Takie zakłócenia mogą prowadzić do fragmentacji siedlisk, co poważnie zagraża stabilności zbiorowisk roślin zielnych.
Przeprowadziliśmy analizy florystyczne i zbiorowiskowe w celu porównania składu florystycznego, struktury lasu, bogactwa taksonomicznego i różnorodności gatunkowej między dwoma siedliskami tiankeng (duża dolina lub zapadlisko) i dwoma zewnętrznymi siedliskami fragmentów lasu na zdegradowanym obszarze krasowym w południowo-zachodnich Chinach. Znaleźliśmy znacznie większe bogactwo taksonomiczne w siedliskach tiankeng niż w siedliskach poza tiankeng na poziomie gatunkowym, rodzajowym i rodzinnym. Siedliska wewnątrz tiankeng charakteryzowały się większą różnorodnością florystyczną, ale mniejszą dominacją.
Yuqiao Su i in.
Procesy erozji krasowej, które doprowadziły do jego powstania, trwają miliony lat, a ich efekty są widoczne w spektakularnych krajobrazach tego regionu.
Życie w Niebiańskiej Dziurze
Niebiańska Dziura w Chinach, znana również jako Tiankeng, to jedno z najbardziej zadziwiających zjawisk geologicznych na świecie. Te ogromne zapadliska, które mogą mieć głębokość nawet kilkuset metrów, stanowią siedlisko unikalnych ekosystemów. W ich wnętrzu, odseparowanym od świata zewnętrznego, rozwijają się specyficzne formy życia przystosowane do tamtejszych warunków. Badacze odkryli, że drzewa rosnące w Niebiańskiej Dziurze charakteryzują się odmiennymi właściwościami niż te na powierzchni; zużywają mniej dwutlenku węgla i osiągają większe rozmiary dzięki bogatej w składniki odżywcze glebie.
Co ciekawe, w Niebiańskiej Dziurze mogą żyć gatunki roślin i zwierząt jeszcze nieznane nauce, co czyni to miejsce niezwykle cennym dla badań biologicznych i ochrony przyrody.
Środowisko wewnątrz tiankengu
Środowisko wewnątrz tiankengu jest unikalne i różni się znacznie od tego na powierzchni. W miarę jak zapadlisko się rozwija, zmieniają się warunki wewnętrzne – ilość światła słonecznego, temperatura i wilgotność. Erozja wodna powoduje zapadanie się skał, powiększając otwór tiankengu, co pozwala na dotarcie większej ilości światła do dna zapadliska. Światło jest kluczowym czynnikiem ograniczającym rozwój roślin w tiankengu, a jego zmniejszona ilość sprzyja wzrostowi roślinności cieniolubnej, takiej jak paprocie, mchy, porosty. Wysoka wilgotność zapewnia wodę i tworzy mikroklimat.
Nikt nie wie, ile rzadkich zwierząt i roślin żyje na tych brzegach rzek. Jaskinie w Tiankengu są jeszcze bardziej dziwne i niebezpieczne. Odkrywcy z różnych krajów przeprowadzili wiele wypraw, ale nadal nie do końca rozumieją warunki panujące w wielu jaskiniach w Tiankengu. Wszyscy uważają, że to pierwsza na świecie grupa magicznych jaskiń! Naukowcy odkryli w wielu jaskiniach wiele rzadkich zwierząt, roślin i skamieniałości paleontologicznych. Słynną skamieniałość „małpy człowieka z Wushan” odkryto na zboczu Longgu w Wushan, 20–30 kilometrów od Xiaozhai Tiankeng. [12]
Bogactwo i obfitość florystyczna
W 2017 roku Badacze Yugiao Su i in.[4] zarejestrowali 933 drzew z 96 gatunków i 66 rodzajów oraz 38 rodzin w badanych czterech siedliskach: Chuandong Tiankeng, Shenmu Tiankeng, Forest Remnants i Fengshui Woods. Średnica pni drzew była większa lub równa 10 cm średnicy. Z ich badań wynika, że w lejach krasowych odnotowali znacznie większą liczbę rodzin, rodzajów i gatunków roślin unikalnych niż poza nimi. Oznacza to, że miejsca niedostępne lub mało dostępne dla ludzi, są ostojami rodzimej flory drzew i roślin.
Znacznie wyższa unikalność flory tiankeng na wszystkich poziomach taksonomicznych dodatkowo wykazała prymitywną i odizolowaną naturę flory tiankeng oraz degradację siedlisk poza tiankeng.
Yugiao su I IN. (2017)
Tiankeng to oazy pośród zdegradowanego krajobrazu krasowego. Zachowują one nowoczesną florę, z jej bogatą różnorodnością w skali lokalnej lub regionalnej, a tym samym służą jako nowoczesne refugia, które chronią rodzimą florę przed degradacją gleby i utratą różnorodności biologicznej spowodowaną krasowiskiem i ingerencją człowieka – piszą naukowcy z Chin [4].
W Xiaozhai Tiankeng odkryto łącznie 1285 gatunków roślin. Wśród nich znajduje się ginkgo – miłorząb, a także wiele innych unikalnych gatunków[14]. W zapadlisku odkryto między innymi panterę mglistą (Neofelis nebulosa) i chińską salamandrę olbrzymią (Andrias davidianus) .
Delikatna Równowaga Ekologiczna
Środowisko ekologiczne tiankengu jest niezwykle wrażliwe i podlega ciągłym, subtelnym zmianom. Wysoka heterogeniczność siedlisk i niejednolitość mikrosiedlisk wewnątrz tiankengu prowadzą do złożonego składu zbiorowisk roślinnych, co skutkuje ich niestabilnością. Rośliny zielne, zwłaszcza te niskie i słabo odporne na zakłócenia, są najbardziej podatne na zmiany środowiskowe.
W miarę rozwoju tiankengu wpływ erozji podziemnej rzeki stopniowo maleje, a para wodna wewnątrz tiankengu zmniejsza się. Zmiany te wpływają na mikroklimat, co z kolei oddziałuje na roślinność.
Wpływ Człowieka
Ekosystemy tiankengu są również narażone na negatywne wpływy działalności człowieka. Zewnętrzne lasy tiankengu są bardziej dostępne i często naruszane przez miejscową ludność. Mieszkańcy wsi zbierają cenne zioła lecznicze, uprawiają rośliny dochodowe, takie jak kukurydza i opuncja, oraz hodują zwierzęta. Działalność ta powoduje poważne uszkodzenia roślinności zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz tiankengu. Zakłócenia antropogeniczne mogą prowadzić do fragmentacji siedlisk, co negatywnie wpływa na stabilność zbiorowisk roślinnych.
Różnice między roślinnością w tiankengu a tymi na powierzchni ziemi
Roślinność wewnątrz tiankengu różni się znacznie od tej na powierzchni. Unikalne warunki mikroklimatyczne, takie jak mniejsze nasłonecznienie, wyższa wilgotność i stabilna temperatura i brak działalności człowieka sprzyjają rozwojowi rzadkich i endemicznych gatunków roślin. Rośliny te często adaptują się do specyficznych warunków, co czyni je unikalnymi w skali globalnej. W przeciwieństwie do tego roślinność na powierzchni jest bardziej zróżnicowana i mniej wyspecjalizowana, przystosowana do szerszego zakresu warunków klimatycznych.
Manglietia glauca Blume, gatunku typowego rodzaju
Manglietia . Tablica VI w CL Blume, Flora Javae, pars 19-20 Magnoliaceae (1829); Domena publiczna/
Przykładem jest Manglietia aromatica (Magnolia aromatyczna (Dandy), drzewo o skórzastych liściach i zielonych lub czerwonych kwiatach, które świetnie radzi sobie w lejach krasowych. Stwierdzono, że M. aromatica rozwija się w zacienionych miejscach i ma cechy odporne na cień, ale ma słabą odporność na suszę, wysokie temperatury i jasne światło. [7]. Badania Yang Y. i in. [7] z 2024 roku, potwiedzają, że tiankeng służy jako schronienie i stanowi odpowiednie siedlisko dla zagrożonej rośliny M. aromatica, ponieważ jej różnorodność genetyczna jest dobrze zachowana w Tiankeng, a gatunek jest dobrze przystosowany do siedliska w obrębie tiankengów.
Magnolia aromatica to gatunek rośliny należący do rodziny magnoliowatych, występujący w Chinach i prawdopodobnie w Wietnamie. Niestety, gatunek ten jest zagrożony utratą siedlisk. Wpisana została na czerwoną listę gatunków zagrożonych (IUCN) [8]. Drzewo to rośnie do 35 metrów wysokości i 1,2 metra obwodu. Ma szarą, gładką korę, jasnozielone gałęzie i wiecznie zielone, pachnce po zgnieceniu, skórzaste i cienkie liście. Kwiaty szczytowe są białe i pachnące. Owoce mają od 7 do 8 cm średnicy, mogą być jajowate lub kuliste. Kwitnie ona od maja do czerwca, a owocuje od września do października. Jego siedlisko to las mieszany na wapiennych wzgórzach, na wysokości 1300-1900 m. n.p.m. [11]
Ochrona ekosystemu i przyszłość
Las otaczający tiankeng stanowi naturalną barierę i regionalną pulę gatunków, odgrywając ważną rolę w ochronie gleby i wody oraz przeciwdziałaniu ingerencjom człowieka. Jednakże, jeśli nadal będzie niszczony, ekosystem tiankengu szybko ulegnie degradacji, tracąc swoją naukową i przyrodniczą wartość.
Ochrona ekosystemu lejka krasowego jest kluczowa dla zachowania jego unikalnych walorów. Rośliny zielne poza tiankengiem, stopniowo dążą do najwyższego etapu rozwoju, podczas gdy roślinność wewnątrz ma jeszcze długą drogę do przebycia. Konieczne jest zwiększenie działań ochronnych, aby zapobiec degradacji tych unikalnych siedlisk i zachować je dla przyszłych pokoleń.
Z badań Chen M i in. wynika, że krajobrazy krasowe, rozpowszechnione w Chinach, borykają się z problemami, takimi jak: utrata bioróżnorodności biologicznej, pustynnienie skał, erozja gleby i degradacja ekosystemów, co oznacza, że są to bardzo delikatne ekosystemy.
Gdzie znajdują się Trzy Naturalne Mosty?
Trzy Naturalne Mosty w Chinach i Xiaozhai Tiankeng oraz Jaskinia Furong są ze sobą powiązane.
Trzy Naturalne Mosty to majestatyczna seria wapiennych formacji, które zdobią malownicze miasto Xiannüshan w dystrykcie Wulong, należącym do gminy Chongqing w Chinach. Te naturalne cuda przyrody są centralnym punktem Narodowego Parku Geologicznego Wulong Karst, który jest częścią Krasu Południowochińskiego, wpisanego na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO [9] [6].
Smocze nazwy
W sercu tego magicznego krajobrazu, wszystkie trzy mosty noszą imiona smoków, symbolizujących potęgę i mityczny charakter tych miejsc. Pierwszy z nich, Tianlong (chiński: 天龙桥; dosłownie „Niebiański Smok”), wznosi się dumnie, jakby rzeczywiście miał przenieść nas do niebiańskich sfer. Drugi, Qinglong (青龙桥; „Lazurowy Smok”), zachwyca swoim spokojnym, niebieskawym odcieniem, który kontrastuje z bujną zielenią otaczających go lasów. Trzeci, Heilong (黑龙桥; „Czarny Smok”), swoją ciemną barwą i surową urodą wprowadza nutę tajemnicy i dramatyzmu, jakby skrywał w sobie pradawne sekrety.
Każdy z tych mostów jest nie tylko świadkiem nieustannego działania natury, ale również symbolem harmonii i siły, które przenikają tę niezwykłą część świata. Spacerując pod tymi monumentalnymi strukturami, człowiek czuje się jak w baśni, gdzie rzeczywistość miesza się z legendą, a każdy krok otwiera nowe, fascynujące perspektywy. Trzy Naturalne Mosty w Wulong to miejsce, które zachwyca, inspiruje i przypomina o nieskończonym pięknie naszej planety.
Literatura:
- Chen M, Mo F, Zheng L, Bin G, Zou Z, Chen P, Xue Y. Correlation and Community Stability Analysis of Herbaceous Plants in Dashiwei Tiankeng Group, China. Forests. 2023; 14(6):1244. https://doi.org/10.3390/f14061244
- Liu, C.C.; Liu, Y.G.; Gou, K.; Zhao, H.W.; Qiao, X.G.; Wang, S.J.; Zhang, L.; Cai, X.L. Mixing litter from deciduous and evergreen trees enhances decomposition in a subtropical karst forest in southwestern China. Soil Biol. Biochem. 2016, 101, 44–54. [Google Scholar] [CrossRef]
- Xiong, K.N.; Chi, Y.K. The problems in southern China karst ecosystem in southern of China and its countermeasures. Ecol. Econ. 2015, 31, 23–30. [Google Scholar]
- Su, Y., Tang, Q., Mo, F. et al. Karst tiankengs as refugia for indigenous tree flora amidst a degraded landscape in southwestern China. Sci Rep 7, 4249 (2017). https://doi.org/10.1038/s41598-017-04592-x
- https://en.wikipedia.org/wiki/Three_Natural_Bridges, dostęp: 1.08.2024.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Chongqing, dostęp: 1.08.2024.
- Yang, Y., Tang, J., Zhu, X., Pan, L., Zou, R., Jiang, Y., & Wei, X. (2024). Evidence for the Use of Karst Tiankengs as Shelters: The Effect of Karst Tiankengs on Genetic Diversity and Population Differentiation in Manglietia aromatica. Forests, 15(4), 576. https://doi.org/10.3390/f15040576
- Rivers, MC i Wheeler, L. 2015. Magnolia aromatica (Dandy) VSKumar. Czerwona lista gatunków zagrożonych IUCN 2015: https://doi.org/10.2305/IUCN.UK.2015-2.RLTS.T32364A2816343.pl
- https://en.wikipedia.org/wiki/Wulong_Karst, dostęp: 2.08.2024.
- https://www.bannedbook.org/bnews/funmedia/20231014/1947065.html#google_vignette, dostęp: 2.08.2024.
- https://www.treesandshrubsonline.org/articles/magnolia/magnolia-aromatica/, dostęp: 2.08.2024.
- https://baike.baidu.com/item/%E5%B0%8F%E5%AF%A8%E5%A4%A9%E5%9D%91/3860073, dostęp: 2.08.2024.
- 沈利娜, 侯满福, 许为斌, 黄云峰, 梁士楚, 张远海, 蒋忠诚, 陈伟海, Research on flora of seed plants in Dashiwei Karst Tiankeng Group of Leye,Guangxi, Guihaia, Volume 40, Issue 6, 2020, Pages 751-764, ISSN 1000-3142, https://doi.org/10.11931/guihaia.gxzw201902015 (http://www.sciengine.com/doi/10.11931/guihaia.gxzw201902015)
- Tamas Varga, Descend Into the Heavenly Pit: Exploring Xiaozhai Tiankeng, the World’s Deepest Sinkhole (earthlymission.com)
- https://baike.baidu.com/item/%E5%A4%A9%E5%9D%91/201?fromModule=lemma_inlink, dostęp: 2.08.2024.